Жакомо Пуччини /1858-1924/
Италийн хөгжмийн алдарт зохиолч Ж.Пуччини удмаараа хөгжимчин учир багаасаа төгөлдор хуур тоглож суржээ.Арван настайдаа концертоо хөгжимдөж эхэлжээ.Тэр “Виллисүүд”, “Эдгар” зэрэг дууриа1884-1889онд тоголжээ. Арван ес дүгээр зууныерөн онд туурвисан “Манон Леско”, “Богема” зэрэг дууриараа тэр европ дахинд алдаршсан. Түүнээс хойш бичсэн “Тоска”,”Чио Чио-сан” /эрвээхэй хадагтай/ , “Баруунаас ирсэн бүсгүй”Дуурийн дэлхийн олон театр хорьдугаар зууны турш тоглож, Пуччинигийн нэрийг мөнхөлсөн.Ж.Пуччини бол Ж. Вердийн дараа тодорч, Италийн дуурийн реалист зачмыг хөгжүүлэн баяжуулсан хөгжмийн эх зохиолч, Италийн урлагт их дэлгэрсэн веризм буюу бодит үнэнийхэн гэдэг чиглэлийн том төлөөлөгч юм. Угчиглэлийг баримтлагчид жирийн хүмүүсийн амьдралийг бодитойгоор дүрслэхийг эрмэлздэгээрээ реалистууд байсан боловч заримдаа натурализмруу хальтран ордог байжээ. Ж.Пуччинигийн дууриудаас “Манон Леско”, “Богема”, “Чио Чио сан” зэрэг нь хүнлэг энэрэнгүй гүн ардач бүтээл болсноороо эрин үеийн дуурийн урлагт асар их нөлөөлсөн юм. Ж. Пуччини 1919 оноос эхлэн “Турандот гүнж”дууриа шуурхайлан бэлдсэн боловч дуусгаж баралгүй нас барсан тул төгсгөлийн хэсгийг тууний шавь Ф.Альфано нь 1926 онд гүйцээжээ. “Турандот гүнж” дуурийг 1926 онд анх тоглоход үзэгч олны сэтгэлийг хөдлөгсөн нэгэн сонин явдал болжээ. Пуччини эцэсийн хүчээ шавхаж бичсэн сүүлийн найрал эгшиг дуусахад тэр үеийн хөгжмийн алдарт удирдууч А.Тосанини дохиураа буулгаад “Яг энд их хөгжимчний гараас үхэл үегийг нь булаан авсан юм.” Гэж хэлмэгц хөшиг хаагдаж жүжигчид үзэгчид цөм дув дуугүй гаран оджээ. Маргааш нь “Турандот гүнжийг” бүрэн тоголжээ. Монголын үзэгчид Италийн хөгжмийн алдарт зохиолч Жакомо Пуччиний “Чио Чио сан”. “Тоска“ дурийг сонсож тансаг аялгууг бишрэн бахрахсаар байна.
“Чио Чио сан” дуурь
Дүрүүд: - Чио Чио сан
-Пинкертон: Амеркийн тэнгисийн цэргийн тэслэгч, Чио чио саны нөхөр
-Шарплис: Амеркийн элчин сайд
- Сузуки: Чио Чио саны зарц
-Горо: зууч
-Бонза:Чио Чио саны ах лам
-Ямадори тайж, Эзэн хааны комисар, Чио Чио саны хүү
Нэгдүгээр үзэгдэл
Энэхүү явдал арван есдүгээр зууны эцэсээр Японы Нагасаки хотод болно. Амеркийн тэнгисийн цэргийн тэслэгч Пинкертон зууч Горотой хамт япон хүүхэн Чио Чио сантай гэр бүл болохоор шийдэн хөлсний байшин хайна. Горо хөлсөөр өгөх гэж байгаа байшингаа магтан зарц Сузукиг дуудан дотно найз нь гэж танилцуулаад Пинкертонд тал засна. Энэ үеээр Нагасаки хотод суугаа амеркийн элчин сайд Шарплис хүрж ирж хөлсний байрыг нь шүүмжилж , япон хүүхэнтэй сууснаар чиний амьдрал өөдлөхгүй хэрэггүй гэж яатгаж байлаа.Гэтэл Пинкертон тэслэгч хэрвээ үнэхээр чиний хэлсэн зөв болвол би бүхнийг орихоод явж чаднаа. Битгий санаа зов гэж тоомжоргүй, бодлоггүй хэлнэ.Тэгээд тэд Зууч Горогийн хөлсний байшинд амьдрах болно. Тэгтэл төд удалгүй Чио Чио саны ах лам болох Бонза хүрж ирж түүнийг америк хүнтэй гэрлэж болохгүй гэж ятгаж улмаа бүр хэрүүл үүснэ. Пинкертон урлаж миний гэрт бүү хэрүүл хий эндээс яв гэж шаардна. Ах лам Бонза Чио чио санг уурваач эм гэж доромжлон түүнээс холдон одлоо. Чамтайгаа хамт байвал миний амьрал аз жаргалтай би чамдаа хязгааргүй их хайртай гэж Чио Чио сан хайр сэтгэлээ илэрхийлнэ.
Хоёрдугаар үзэгдэл
Гуравдугаар үзэгдэл
Сузуки Пинкертоныг харан баярлан тосоход тэрээр нэгэн америк эмэгтэйг дагуулан иржээ. Шарплис ч түүнд учир явдлийг хэлэн Чио Чио санд энэ бүхнийг хэл хэмээн шаардлаа. Сузуки Чио Чио сан дээр очоод уй гашуутайгаар Пинкертонг ирсэнг хэлэхэд Чио Чио сан гайхан учрийг асууж байтал Америк эмэгтэйг харлаа. Тэр түүн дээр очиход Шарплисийн үгийг таслан
“Энэ юун бүсгүй вэ?
Энхрий үрийг минь авах гээ юу?
Эцгийн эрх надад хууль болохоор
Энхрий үрээ өгнөө би” гэхэд Кет уучлал гуйх гэхэд үгийг таслан
Уудам тэнгрийн их ивээлтэй байж
Учрах ертөнцийн нард ивээгдэж
Аятай сайхан амьдраарай.
Цагийн дараа хүүг маань хүрж ирж аваарай”
гээд тэднийг явуулав.Чио Чио сан Сузукид бүх хаалга цонхоо бүгдийг нь хаа гэж хэллээ.Тэгээд Чио Чио сан өрөөндөө ороод хутга барин амиа хорлох гэтэл хүү ээжрүүгээ сарвайн уйлахад Чио Чио сан:
“Ээжийн ганц найдвар
Энрий хайртай хүү минь
Чи юугаа мэдэх вэ?
Ертөнцөөс үүнийг шаганжээ
Ай миний хүү үүнийг сайн хараарай
Ахиж хэзээч уулзахгүй
Ээжийгээ битгий мартаарай” гээд Сузукид хүүг өгөн
“Адгийн үйлстэй эвлэрч
Ариун нэртэй үхнэ”
хэмээх бичээстэй эцгийнхээ хутгаараа өөрийн алтан амиа хороожээ. Хөөрхий энэ эмэгтэйн амьрал ийм эмэгнэлттэйгээр төгсгөл болох нь дэндүү харамсалтай юм. Ийм агуу хувирашгүй нандин хайр сэтгэл эцэсдээ гүн гуниг харуусал болж хувирч байна. Энэхүү бүтээлээрээ эмэгтэй хүний сэтгэлийн хүч чадал тэсвэр тэвчээр гүн их хүсэл тэмүүлэл нь үнэхээр бахархалтай байна. Магад энэхүү бүтээл маань олон хүний зүрх сэтгэлийг уярааж эрхгүй нэгийг бодогдуулдаг гайхамшигтай бүтээл байхаа. Агуу их суут зохиолч хөгжимчин Ж.Пуччинид маш их талархаж байна.
Сергей Сергеевич Прокофьев /1891-1953/
Oрос, Зөвлөлтийн нэрт хөгжмийн зохиолч Сергей Сергеевич Прокоьевын эх нь сайн хөгжимчин байсан болохоор бүр багаасаа хөгжимд сонирхолтой болж түүний авъяас билэг хүүхэд ахуй цагаас нь тодорчээ. Таван настайдаа “Энэтхэг галоп” гэдэг анхныхаа ачзыг зохиожээ.Улмаар төгөлдөо хуурын зохиол нэлээдийг зохиожээ.Арван настайдаа “Аврага биетэн” гэдэгдуурь зориож, найзуудынхаа хамт гэртээ тоголжээ.Тэрээр том хүн шиг буурьтай, шүлэг ,жүжиг бичиж шатар тоголох дуртай хүүэд байжээ. 1904 онд13 настайдаа С.С Прокофьев Петербургийн хөгжмийн их сургуульд орж 17 насантайдаа төгсөж, цаашид төгөлдөр хуураар хичээллэжээ. Түүний авъяас билэг ундарч түүний арга билэг төлөвшин төгөлдөр хуурын олон бүтээл тууривснаас түүний нэгдүгээр концерт нь нэрийг цуурайтуулсан. Ер бусын шинэ арга барилаар, эрчимтэйгээр бичсэн энэ зохиолыг зарим хэсэг нь магтаж зарим нь шүүмжилжээ.Түүний шинэ бүтээл болгон маш их шуугиан тарьж байжээ. С.С Прокофьев 1914 онд төгөлдөр хуурын ангийг алтан медалтай, Рубенштейн нэрэмжит шагналтай төгсжээ. Дуурь бол түүний уран бүтээлийн гол төрөл.”Хөзөрчин” дууриа тавхан сарын дотор тууривсан нь тэрээр нэн шуурхай зохиогддог байсан нь харагдаж байна.Тэр олон төрөл зүйлээр бүтээл тууривснаас”Гурван жүржид дурласан нь”, “Галын бурхан”, “Дайн ба энх”, “ Семён Котко” , “Жинхэнэ хүний тууж” зэрэг 8 дуурь “Тэнэмэл хүү”, “Золушка”, “Ромео Жульетта хоёр”зэрэг 7 вальет,7симфони, төгөлдөр хуурын 5 концерт , 9сонат, хийлийн болон виоланчелийн 2 концерт зэрэг гайхамшигт бүтээлүүдийг дуридаж болно. Хүүхдүүдэд С.С Прокофьев шилдэг сайхан бүтээлүүдээ зориулсны дотор “ Эмээгий үлгэр”, “Хүүхдийн чуулбар”,”Петя чоно 2” тус сонирхон сонсоор байгаа билээ. Октябрийн хувьсгалыг баяртай угтсан боловч улс төрийн утга учрыг ойлголгүй гадаадад гарч 15 жил суусан. 30 иад онд эх орондоо эргэж ирээд шилдэг бүтээлээ туурвисан юм. С.С Прокофьев Оросын хөгжмийн хамгийн шилдэг ололт бүхнийг зөвлөлтийн реалис хөгжимтэй холбож өгсөн бат бэх гүүр болж хөгжмийн түүхэнд алдаршсан юм.С.С Прокофьев бол Москвагийн Хөгжмийн дээд сургуулийн профессор, Ленингийн болон төрийн олон удаагийншагнал хүртсэн хүн байлаа.
“ Ромео Жульетта” валет
Дүрүүд: - Ромео
- Жульетта
-Парис:Жульеттатай сүй тавьсан залуу
-Лоренци ламтан,Меркуцио, Вивальди, Тибалди
Нэгдүгээр хэсэг 1 үзэгдэл
Энэхүү явдал Верон хотод болно Монтекийн хүү Ромео найз Розалинатай үүрийн гэгээг угтан бүжиглэж эхлэнэ. Өглөө болоход Копултын охин Жульеттаг Парис хэмээх залуутай сүй тавих болсонг зарлав. Хөөрхий Жульетта үүнийг хүссэн ч хүсээгүй ч сүй тавихыг зөвшөөрөх ёстой байв. Копултиний гэр бүл баяр наадмаа эхлэх зуур Монтекийн хүү Ромео нөхдийн хамт тэдний баярыг үймүүлэхээр дүрээ хувирган баярт оролцоно. Копултийн хүү Ромео Жульеттаг харан тэд анхны харцаар бие биеэндээ дурлана. Тэд бие биендээ хайр сэтгэлээ илэрхийлэн танилцацгаав. Гэтэл аюултайг мэдсэн Ромеогийн найзууд түүнийг дагуулан явахыг Тибальди хараад тэднийг элдэн хөөв.
2үзэгдэл
Хайр дурлалдаа шатсан Ромео аюул эндэгдлийг сөрөн Жульеттаг дахин харахыг хүсэж түүний цонхон доор очиж түүнд өөрийн хагцашгүй хайр сэтгэлээ илэрхийлэн бүжинэ.
2-р хэсэг 3 үзэгдэл
Ромео Жульетта 2 Лоренц ламтан дээр гэрлэхээр очино. Лоренц ламтан тэр 2-ын хайр сэтгэл, гэрлэлтээр 2 удам эвлэрч өш хонзон тайлагдана гэж бодоод тэр 2-ыг гэрлүүлэв.
4 үзэгдэл
Меркуцио Вивальди 2 хотын хүүмүүсийг хөгжөөж байхад Тибальд хүрж ирж Тибальди Меркуциог тулаанд дуудав. Ромео зогсоохыг оролдсон боловч Меркуцио амь үрэгдэв. Гэтэл Ромео найзынхаа өшөөг Тибальдигаар тайлав. Тибальдиг хөнөөсөн гэж Ромеог хөөн явуулахаар болов.
5 үзэгдэл
Ромео Жульетта 2-ын анхны шөний дараа аймшигт хар сүүдэр ар араасаа хөврөн гарч ирэв. Жульеттаг Паристай гэрлүүлэхээр болов. Хөөрхий Жульетта Лоренци ламтан дээр уйлан хайлан яах учираа хайж ядан байхад Лоренц ламтан түүнд түр хугацаанд нойрсох эм өгч түүнд тус болов.
6 үзэгдэл
Лоренц ламтны таамгалснаар энэ бүхэн яг бүтэх юм шиг сансан ч байдал буруугаар эргэх болно. Өглөө болж Жульетта гэрлэх боллоо. Асрагч эх нь түүний өрөөнд орон түүнийг сэрээх гэтэл Жульетта амиа хороосон байв. Капултинхан уй гашуу болж Жульеттаг бунханд оршуулав. Уй гашуу болж Жульеттаг нас барсанг Ромео дуулаад хайрт гэргий дээрээ очоод хайр дурлал нь үгүй болсонг хараад ихээр шаналж амиа хороов. Жульетта Ромеог үхэх тэр агшинд нойрсуулах эмнээс сэргэж оройтсоноо мэдээд Ромеогийн хутгаар өрийн амиа хороов. Эцэс сүүлд энэ 2 хайр дурлалт хосуудын үхлээр 2 удам эвлэрсэн түүхтэй.
Ашигласан материал:
М. Уянга Ph.D сонгодог хөгжмийн зуу найман бүтээл С. Буянхишиг Бүжиг ба дуурь
Чио Чио сан , Ромео Жульетта 2 бүтээлийг үзээгүй сонсоогүй хүн гэж бараг байхгүй байхаа. Энэхүү 2 бүтээл маань зүрх зүсэм 2 өөр хайр сэтгэлийн тухай агуу бүтээл болж чадсан. Чио Чио сан дуурь нь сопран хоолойтнуудын дуулах гэж өрсөлддөг дуулаачаас тэр их мундаг том өнгүүдийг асар их тэвчээр хүч шаарддаг том бүтээл юмаа. Энэхүү бүтээлд Чио Чио сан /эрвээхэй хадагтай/ бүсгүйн хайр дурлалыг түүний хүлээлт хүсэл тэмүүлэл горьдлогоор уран яруу илэрхийлсэн юм. Энэхүү бүтээлийн хөгжим нь гайхалтай. Та сонсоноор Чио Чио саны хайр, хүлээлт, хүсэл тэмүүлэл нь яг л нүдэнд харагдаж жөгжим нь ямар орон зайлаг болох нь харагдана. Гайхалтай бүтээл Чио Чио санаар эмэгтэй хүнийг төлөөлүүлэн үзэхэд эмэгтэй хүн гэдэг бол үнэхээр зориглосон юмандаа үхэн үхтлээ туштайгаар өөрийн зүрх сэтгэлээ бүрэн зориулж чаддаг юм. Эрхгүй энэ бүтээлийг мэдэрсэн хүмүүсийн сэтгэл зүрх нь догдолж зүрхнээс урсах тэр гүн их нулимс мэдрэгдсэн байхаа.Дэндүү гунигтай юмаа. Ромео Жульетта. Энэ бүтээл нь дэлхийн соёлын их өвд бахдах агуу их бүтээл юм. Өшөө хорсол нь дурлалт хосын эмгэнэлт төгсгөлөөр тайлагдах энэхүү бүтээл нь хайр сэтгэл гэж ийм юм байдаг юм хайр ийм байх ёстой юм гэсэн санааг илэрхийлсэн юм. Энэхүү бүтээл нь хүн төрлөхтний агуу их хайрын түүх болж чадсан. Энэхүү 2 бүтээл маань 2лаа эмгэнэлтэйгээр төгсөх боловч 2өөр хайр дурлал, өөр үзэл бодол, өөр орчинг илэрхийлсэн юмаа. Хайр дурлалаасаа урван хөрвөж эцэсдээ бүсгүйн үхлээр төгсөж байхад, хайр сэтгэлийнхээ төлөө амиа золиосолж зөвхөн үхэл л тэднийг салгаж байна. Яагаад ч юм эргээд бодохоор Чио Чио санг илүү ихээр өрөвдөж зүрх шимширч байна... Тиймээ энэ бол сонгодог урлаг. Сонгодог урлаг хэдэн зууныг дамжсан ч мөнхөд оршин тогтнож хүн төрлөхтний сэтгэл зүрхийг шингээсээр. Сонгодог урлаг хэмээх агуу том ертөнцөд та бүхэн тавтай морил.
